ડિજિટલ યુગમાં લોકો સેલિબ્રિટીઓના ફોટાઓનો,અવાજનો મનફાવે તેમ દુરુપયોગ કરતા હોય છે. હવે, અભિનેતા સલમાન ખાને પોતાની ઓળખના અનધિકૃત ઉપયોગ સામે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ભરતા દિલ્હી હાઈ કોર્ટમાં એક અરજી દાખલ કરી હતી, જેમાં તેમના વ્યક્તિત્વ અને પ્રચાર અધિકારોના વ્યાપક કાનૂની રક્ષણની માંગ કરવામાં આવી છે. 

આ અરજીની સુનાવણી ગુરુવારે ન્યાયાધીશ મનમીત પ્રીતમ સિંહ અરોરા દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આ કેસ દર્શાવે છે કે ઝડપથી બદલાતા ઓનલાઈન વાતાવરણમાં, સેલિબ્રિટીઝ તેમના ફોટાઓ અને ઓળખના દુરુપયોગ સામે લડવા માટે કોર્ટનો આશરો લઈ રહ્યા છે. આ પહેલા અમિતાભ બચ્ચન, ઐશ્વર્યા રાય બચ્ચન અને રજનીકાંત જેવા અગ્રણી ભારતીય સેલિબ્રિટીઝએ પણ પોતાના વ્યક્તિત્વના રક્ષણ માટે કાનૂની પગલાં લીધાં છે.

સલમાન ખાનની માંગ

બોલીવુડ અભિનેતા સલમાન ખાનની પર્સનાલિટી રાઇટ્સના રક્ષણની માંગ કરતી અરજી અંગે, દિલ્હી હાઈ કોર્ટે સોશિયલ મીડિયા મધ્યસ્થીઓને નિર્દેશ આપ્યો છે કે,તેઓ અભિનેતા સલમાન ખાન દ્વારા પર્સનાલિટી રાઇટ્સના રક્ષણ સંબંધિત દાખલ કરાયેલી અરજીને ફરિયાદ તરીકે ગણે અને નિયમો અનુસાર ત્રણ દિવસની અંદર કાર્યવાહી કરે. સલમાન ખાનના વકીલે કોર્ટને એમ પણ જણાવ્યું હતું કે એપલે એક એવી એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ કરવાની મંજૂરી આપી છે જે અભિનેતાના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે છે. સાથે તેમણે AI ચેટબોટ્સ અને ઈ-માર્કેટપ્લેસ પ્લેટફોર્મ પર સલમાન ખાનના નામ અને વ્યક્તિત્વનો દુરુપયોગ કરતી સામગ્રીનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો.

કોર્ટનો નિર્ણય

દિલ્હી હાઈકોર્ટે એમ પણ કહ્યું છે કે તે ટૂંક સમયમાં નોન-સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ અંગે સ્ટે ઓર્ડર જારી કરશે. સલમાન ખાન વતી હાજર રહેલા એડવોકેટ સંદીપ સેઠીએ કોર્ટને સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ વિશે માહિતી આપી જે અભિનેતા સલમાન ખાનના વ્યક્તિત્વ અધિકારોનું સતત ઉલ્લંઘન કરી રહ્યા છે, અને નકલી સમાચાર અને ભ્રામક સામગ્રી વિશે પણ માહિતી આપી.

પહેલાં પણ કાર્યવાહી કરી છે

સલમાને ઘણા નામાંકિત અને અજાણ્યા પ્રતિવાદીઓ સામે મનાઈ હુકમ માંગ્યો છે જેઓ તેની પરવાનગી વિના તેનું નામ, ફોટા, અવાજ, સંવાદ, સ્ટાઇલ  અને અન્ય વ્યક્તિગત સામગ્રીનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. તેનો દાવો છે કે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ અને ઈ-કોમર્સ વેબસાઇટ્સ પર અનધિકૃત ઉપયોગ ગ્રાહકોને મૂંઝવણમાં મૂકી શકે છે, તેની બ્રાન્ડ મૂલ્યને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને નાણાકીય અને વ્યક્તિગત નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

'પર્સનાલિટી રાઇટ્સ' શું છે?

તાજેતરના વર્ષોમાં, અભિષેક બચ્ચન, અનિલ કપૂર અને તેલુગુ સ્ટાર જુનિયર એનટીઆરએ પણ એઆઈ અને ડીપફેક ટેકનોલોજીના વધતા દુરુપયોગને ધ્યાનમાં રાખીને આવી જ રાહત માંગી છે. ભારતમાં કોઈ ચોક્કસ કાયદામાં પર્સનાલિટી રાઇટ્સની વ્યાખ્યા આપવામાં આવી નથી, તેમ છતાં વિવિધ કોર્ટના નિર્ણયો દ્વારા આ અધિકારોને માન્યતા આપવામાં આવી છે. તે ભારતના બંધારણના ગોપનીયતા અને વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતા અધિકારોની કલમ 21 સાથે પણ જોડાયેલી છે. આ અધિકારો વ્યક્તિને તેમની ઓળખના વ્યાપારી ઉપયોગને નિયંત્રિત કરવાની સત્તા આપે છે.

આ સમસ્યા ફક્ત ભારત પૂરતી મર્યાદિત નથી. સ્કારલેટ જોહાનસન અને જ્યોર્જ ક્લુની જેવા હોલીવુડ સ્ટાર્સે પણ તેમના અવાજો અથવા ચહેરાઓના AI-જનરેટેડ વર્ઝનના દુરુપયોગ બદલ મોટી કંપનીઓ સામે કેસ દાખલ કર્યા છે. જેમ જેમ ડીપફેક અને એઆઈ ટેકનોલોજી વધુ અદ્યતન બની રહી છે, તેમ તેમ ઓળખ સુરક્ષા એક વૈશ્વિક પડકાર બની ગઈ છે. સલમાન ખાન વિરુદ્ધ અશોક કુમાર/જ્હોન ડો અને અન્યોનો આ કેસ ભારતમાં સેલિબ્રિટી અધિકારો અને ડિજિટલ ઓળખના રક્ષણ માટે એક મહત્વપૂર્ણ ઉદાહરણ સાબિત થઈ શકે છે.